یک سفر در سایه دو رویداد

حشمت‌الله فلاحت پیشه
عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس

سفر نیچروان بارزانی، نخست‌وزیر اقلیم کردستان عراق به تهران در سایه وجود دو واقعیت اخیر یعنی مخالفت ایران با برگزاری همه پرسی استقلال کردستان و کنونی یعنی جنگ گسترده ترکیه علیه کردهای سوریه که ممکن است به یک امر کردی تبدیل شود، قابل ارزیابی است.


در مورد مسائل منتج از مخالفت ایران با همه پرسی اقلیم، آنچه از سفر بارزانی به ایران برداشت می‌شود آن است که پیشینه مناسبات ایران با کردهای عراق به حدی گسترده و عمیق است که در درون خود ساز و کارهای مربوط به حل مسائل و اختلافات را دارد.
فراموش نکنیم در شرایطی که برخی کشورها مانند ترکیه اقدام نظامی علیه کردها را مطرح کردند، جمهوری اسلامی ایران کاملاً خیرخواهانه و آینده نگرانه خواستار عدم برگزاری همه پرسی استقلال اقلیم کردستان عراق شد. دیدگاهی که درستی آن امروز هویدا شده است، زیرا با برگزاری آن همه پرسی شاهد هستیم که متأسفانه اقلیم کردستان عراق تبعات آن از جمله کاهش بودجه اقلیم از 17 درصد به 12 درصد و از دست رفتن بسیاری از حوزه‌های مدیریتی و اقتصادی در درون کردستان و مرزهای مربوطه را تحمل می‌کند. انجام این سفر با توجه به چنین پیشینه‌ای نشانگر آن است که جمهوری اسلامی ایران می‌تواند همچنان با نگاهی مصلحانه ضمن تقویت دولت مرکزی و امنیت عراق و جلوگیری از امکان شکل‌گیری شرایط ایذایی دیگر مانند داعش به نحوی تسهیل‌کننده حل مشکلات داخلی این کشور باشد. با این حال تأکید بر این نکته ضروری است که ایران مسائل جاری میان بغداد و اربیل را مسائل داخلی کشور عراق می‌داند و معتقد است حل اختلافات چه اختلافات سیاسی ناشی از همه پرسی و چه اختلافات مدیریتی و اقتصادی نظیر درصد بودجه اقلیم و حضور کردها در مناصب مدیریتی، وزارتی و حکومتی عراق و نوع کنترل مرزها در قبال ساز وکارهای موجود و بدون دخالت خارجی مقدور و میسر است.
جمهوری اسلامی ایران در این چارچوب تلاش دارد که این اختلاف‌ها بر منافع ملی ایران سایه نیندازد، چرا که متأسفانه در دوران بحران همه پرسی شاهد آن بودیم که بسته شدن مرزهای ایران با اقلیم کردستان عراق به خواست دولت مرکزی این کشور در بعضی گذرگاه‌های مرزی تا دو میلیارد دلار زیان برای ایران در پی داشت. حالا هم که این مرزها باز شده است هنوز سامان مدیریتی آن بین اقلیم و عراق مورد توافق قرار نگرفته است. بنابر این طبیعی است که ما خواهان تسریع در حل اختلافات باشیم. با وجود این، جمهوری اسلامی ایران در جایی که دعوت به پادرمیانی و میانجیگری شده حضور یافته است. اما هیچگونه مداخله‌ای در مسائل داخلی عراق نکرده و امور بین کردها و دولت مرکزی عراق را مسأله‌ای داخلی می‌داند. موضوع دیگر که در همزمانی با سفر نخست‌وزیر اقلیم کردستان عراق به ایران اهمیت دارد شرایط حاکم بر سوریه و حمله ترکیه به نواحی کردنشین این کشور است. موضوعی که نیازمند مدیریت بحران است. ایران یکی از معدود بازیگران منطقه است که دستش به خون کردها آلوده نیست و معمولاً کردها نگاه خیرخواهانه و مصلحانه ایران را در طول زمان در درون و بیرون مرزهای خود دیده‌اند. در نتیجه ایران می‌تواند نقش مصلحانه خودش را در شرایط کنونی ادامه دهد و علاوه بر آن از مناسبات و قرابت موجود استفاده کند تا پیوندهای فرهنگی و تاریخی ایران با عراق بویژه در حوزه کردی به پیوندهای مشارکت جویانه تبدیل شود.